De zuidelijke tak van de Zijderoute vormt een van de meest intrigerende en historische handelsroutes ter wereld. Deze route liep langs de zuidrand van de Taklamakan-woestijn in het huidige Xinjiang, China, en was eeuwenlang een vitale verbinding tussen Oost-Azië en Centraal-Azië. Waar de noordelijke route via steden als Turpan en Hami ging, leidde de zuidelijke tak langs de oases van steden zoals Miran, Khotan, Niya en Cherchen — plaatsen die als levensaders fungeerden in een van de droogste gebieden op aarde.

Deze zuidelijke route werd vooral gebruikt tijdens de Tang- en Han-dynastieën en was cruciaal voor de handel in zijde, jade, specerijen, glaswerk, religieuze ideeën en technologieën. Handelskaravanen volgden de levensreddende waterbronnen van de oases, waardoor zich daar bloeiende stadsculturen ontwikkelden met boeddhistische kloosters, markten en centra van geleerdheid.

Wat deze route bijzonder maakt, is de culturele smeltkroes die ontstond door de uitwisseling tussen Chinese, Indiase, Perzische en Centraal-Aziatische beschavingen. Dit is nog steeds zichtbaar in archeologische vondsten zoals de boeddhistische muurschilderingen in de ruïnes van Miran en de manuscripten van Niya, die getuigen van een bloeiende multiculturele samenleving.

Hoewel de Taklamakan-woestijn berucht is om haar onverbiddelijke zandduinen en extreme klimaat, bood de zuidelijke tak van de Zijderoute juist een veilige(re) doorgang vergeleken met de barre noordelijke route in de winter. De route werd pas minder belangrijk toen maritieme handelsroutes in de 15e eeuw opkwamen, maar haar historische impact is tot op de dag van vandaag voelbaar.

Bekijk hier de foto's van deze reis :

Aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw werd de Taklamakanwoestijn het toneel van intense wetenschappelijke nieuwsgierigheid. De Zweedse ontdekkingsreiziger Sven Hedin was een van de eersten die zich diep in de woestijn waagde. In 1899 herontdekte hij de lang verloren stad Loulan, ooit een bloeiende oasestad aan de noordelijke route van de Zijderoute. Kort daarna volgde de Brits-Hongaarse archeoloog Aurel Stein, die tussen 1900 en 1916 meerdere expedities leidde in de regio. Zijn beroemdste ontdekking was de toegang tot de Dunhuang-grotten, waar hij duizenden boeddhistische manuscripten en muurschilderingen veiligstelde, waaronder het beroemde "Diamantsoetra", het oudste gedrukte boek ter wereld.

De Duitse oriëntalist Albert von Le Coq richtte zich vooral op de grottempels van Turfan en de ruïnes van Qocho, waar hij talrijke muurschilderingen en kunstvoorwerpen opgroef die de uitwisseling tussen boeddhistische, hellenistische en Perzische culturen illustreren. Een andere sleutelfiguur was de Russische ontdekkingsreiziger Nikolaj Przewalski, die al in de jaren 1870 expedities door Centraal-Azië leidde en als een van de eersten systematische geografische en zoölogische gegevens van het gebied verzamelde, waaronder de identificatie van het naar hem genoemde wilde paard, de Przewalskipaard. Samen legden deze pioniers de fundamenten voor de westerse kennis over Centraal-Aziatische beschavingen en toonden ze aan dat de Taklamakan meer was dan een dorre zandzee — het was een bewaard gebleven kruispunt van werelden.

Na Kashgar en Tashkurgan verkend te hebben is het tijd voor het grote avontuur, de zuidelijke tak van de Zijderoute verkennen per trein, een reis die ons van Kashgar helemaal overland brengt via Yarkand, Hotan, Ruoqian, Turpan, Xi'an om uiteindelijk in Beijing aan te komen na 5500 kilometer sporen.

Met het beroemde boek ' Barbaren langs de Zijderoute' van Peter Hopkirk (een van de vele boeken over de Zijderoute uit onze collectie) stappen we in de trein en reizen als moderne barbaren langs de Zijderoute.

Eerste stop is Yarkand (of zoals in het Chinees bekend als Shache), een makkelijk ritje van 2 uur treinen. We stappen op in het grote station van Kashgar, waar we wel uitgebreid gecontroleerd worden. Voordat je door de bagage chek kunt moet je eerst naar een hokje, waar ene politieagent je paspoort controleert, je krijgt ene miniscuul bonnetje en daarmee mag je door de bagage-controle. Dan rustig wachten tot een kwartier voor vertrek en dan mag iedereen het perron op. Wij in een aparte rij om ons paspoort wederom te laten controleren, maar dan is het zover; we vertrekken.
Een prima trein, zitten softsleeper en deze trein is niet heel erg anders dan vroegere treinreizen. De hogesnelheidstreinen zijn hier nog niet doorgedrongen, het is al heel wat dat er een trein rijdt.

Bij aankomst in Yarkand uiteraard weer een controle en dan kunnen we de stad in. Ook dit is een reuze stad geworden, maar dat is inmiddels onvermijdelijk in China. Wat direct opvalt, dit is nog een volledig Oeigoerse stad, waar we in Kashgar veel Chinese inwoners zagen, zien we die hier amper.

Yarkand is een van de oudste en meest cultureel betekenisvolle steden in het zuidwesten van de Chinese provincie Xinjiang. Strategisch gelegen aan de zuidelijke tak van de Zijderoute, fungeerde Yarkand eeuwenlang als een belangrijk knooppunt in het internationale netwerk van handel, cultuur en religie dat Oost en West met elkaar verbond. Met name via hoge bergpassen uit India (Ladakh) kwamen veel handelskaravanen hier terecht, als eerste stop in dit deel van China. Vanwege haar ligging tussen de Taklamakan-woestijn en het Kunlun-gebergte werd Yarkand een onmisbare halteplaats voor karavanen die waardevolle goederen zoals zijde, jade, kruiden en textiel vervoerden. Maar de stad was meer dan een handelscentrum; ze groeide uit tot een cultureel smeltkroes waar boeddhistische, islamitische en pre-islamitische invloeden samenkwamen.

Tijdens de Tang-dynastie (7e–9e eeuw) was Yarkand nauw verbonden met het Chinese hof, en later, onder de heerschappij van islamitische dynastieën zoals de Karakhaniden en de Chagatai-khans, ontwikkelde de stad zich tot een belangrijk religieus en intellectueel centrum. In de 16e eeuw beleefde Yarkand een bloeiperiode als hoofdstad van het Yarkand-kanaat, met een eigen hof, religieuze scholen en paleizen.

Tot op de dag van vandaag draagt Yarkand de sporen van deze rijke geschiedenis. De stad is beroemd om haar oude begraafplaatsen, mausolea van lokale heiligen en dichters, zoals het mausoleum van Amannisa Khan — een beroemde dichteres en hofmuzikante die de klassieke Uyghur-muziekstijl Muqam hielp vastleggen. Ook de bazaar en de oude binnenstad getuigen nog van het levendige verleden als handelsstad.

Wij verkennen de oude stad, die met name 's avonds tot leven komt. Overal eetkraampjes (vergelijkbaar met de 'foodstreet' in de oude stad van Kashgar, maar dan zonder toeristen. Ook bezoeken we diverse mausolea en gaan op zoek naar de oude stadsmuur. Alles in een rustig tempo, want het is hier bloedheet.
's Avonds zien we ook op diverse plekken dat er uitbundig gedanst wordt door de lokale bevolking, iets wat we op meer plekken op onze reis zullen ervaren.

Verwacht niet echt een sfeervolle oude stad, maar het is wel een heel athentieke Oeigoerse stad om te bezoeken, en we hebben er met veel plezier rondgelopen.

Volgende stop is Hotan, ook al zo'n legendarische naam aan de Zijderoute. De Chinese naam is Hetian, vroeger heette het ook wel Khotan. De stad, inmiddels een miljoenenstad en een stuk groter dan Yarkand, ligt op zo'n 3,5 uur treinen van Yarkand.

Bij aankomst rijden we gelijk de woestijn in, want een van de meest interesseante dingen om te doen op een reis als deze is op zoek te gaan naar overblijfselen van oude steden langs de Zijderoute. Velen daarvan bedolven onder het woestijnzand en begin 20e eeuw doel van vele ontdekkingsreizigers.

Een van de bekendste opgravingen is de stupa van Rawak, zo'n anderhalf uur rijden dwars door het woestijnzand. Dit is een overduidelijk bewijs dat in vroeger tijden het boeddhisme hier floreerde, vanuit India over hoge bergpassen over de Zijderoute deze kant op gebracht.

Vervolgens bezoeken we de Mazar van Imam Azim, diep verscholen aan de rand van de woestijn en een belangrijke bedevaartsoord voor soefi-pelgrims. In het dorpje zelf bezoeken we een zijdefabriek, we zijn tenslotte de zijderoute aan het volgen. Onder de moerbeibomen lopen we naar de fabriek waar we het hele proces te zien krijgen, van het koken van de cocons van de zijderups tot het uiteindelijke weven van de zijde.

In Hotan bezoeken we de jade-markt. Niet voor niets is Hotan eeuwenlang bekend als de plek waar de beste jade vandaan komt en nog steeds speuren gelukszoekers de rivieren die uit het Kunlungebergte af op zoek naar jade.

's Avonds bezoeken we de foodmarket, maar die valt wat tegen, overdekt, heel erg op Chinese toeristen gericht en een stuk minder authentiek van in Yarkand. Wel lekker eten overigens.

De lange treinreis van Hotan naar Ruoqiang (Charklik in het Oeigoers) brengt ons pas echt dwars door de Taklamakan. Dit is het laatste stuk van de Taklamakan loop en pas twee jaar geleden geopend. Onderweg passeren we gebieden met hoge zandduinen, waar de trein middels een verhoogd viaduct door heen reist. Ook zien we veel groenstroken die bedoeld zijn om het woestijnzand tegen te houden en om de zoveel kilometer een huisje waar mensen wonen in een uiterst desolate omgeving om de groenstrook te onderhouden. 

Na een uur of 12 rijden komen we 's avonds aan in Ruoqiang, niet direct een van de meest toeristische plekken op aarde. Sowieso zijn we op de hele reis geen Westerse toeristen tegengekomen en ook de Chinese tourgroepen hebben we sinds Kashgar achter ons gelaten.

Ruoqing is echter van grote historische betekenis, nl. toegang tot het Loulan rijk. De echte opgravingen van dit legendarische rijk kunnen we niet bezoeken, dat ligt in een afgesloten gebied in het Tarim bekken, en het feit dat daar nucleaire testen gedaan worden zal daar ongetwijfeld mee te maken hebben. 

Wel kunnen we de opgravingen van de oude stad Miran bezoeken en het onlangs geopende Loulan museum, waar de beroemde mummies van Loulan liggen.

Met een nachttrein komen we aan in Turpan en dan hebben we de Taklamakan achter ons gelaten. Niet dat het koeler is geworden, Turpan staat bekend als een van de heetste plekken ter wereld. Nu zijn er meer plekken die dat claimen, maar heet is het in elk geval met temperaturen rond de 45 graden.

Turpan is niet meer het leuke kleine Oeigoerse stadje van weleer, maar ook weer een Chinese miljoenenstad. Maar gelukkig zijn er wel veel leuke wijken en is er nog steeds heel veel te zien in de omgeving.

De meest traditionele wijk is 'Grape City', een overwegend Oeigoerse wijk met 's avonds veel eettentjes buiten waar je heerlijk Oeigoers kunt eten; versgedraaide noedels en kebab. Buiten de stad ligt ' Grape Valley', een grote vallei vol wijngaarden, inmiddels een scenic spot met entree, maar er zijn ook dorpjes waar je kunt overnachten in kleine homestays onder de druivenranken, of een hapje eten. Sowieso erg leuk om te bezoeken, zeker 's avonds als alle tourgroepen weg zijn.

In Turpan zelf bezoeken we de Emin moskee en met z'n beroemde bakstenen minaret vol figuratieve patronen.

De meeste beroemde bezienswaardigheden zijn de opgegraven zijderoute steden van Yarkhoto en Kharakoja. Wij bezoeken Yarkhoto (Jiaohe) een enorm complex, maar bijzonder indrukwekkend om te bezoeken. En voor de verandering is zo'n golfkarretje bij 40 graden best prettig.

De tweede dag in Turpan rijden we 's ochtends naar de grotten van Bezeklik, een van de vele boeddhistische grottencomplexen die hier langs de Zijderoute liggen. De vallei er naar toe is al schitterend en we stoppen even om een wandeling naar beneden naar het riviertje te maken. In Bezeklik zelf bezoeken we de boeddhistische grotten, waarvan bij de meeste boeddha's de ogen vernietigd zijn en er overal een bordje bij staat door welke ontdekkingsreiziger de oorspronkelijke beelden gestolen zijn. De meeste van deze beelden bevinden zich nu in Berlijn in het Aziatisch museum, waar een mooie expositie aan deze grotten gewijd is.

Ook bezoeken we het dorpje Tuyuq, ooit een heerlijk traditioneel Oeigoers dorp, maar dit helaas helemaal om zeep geholpen, een grote scenic spot en kermisattractie geworden. Snel verder dus, om dezelfde reden slaan we de flaming mountains over, prachtig daar niet van, maar je ziet zulke rotspartijen overal.

Via een mooie route door allerlei Oeigoerse dorpjes komen we aan in de Kumtag woestijn, alsof we nog niet genoeg zand gezien hadden. Ook hier de bekende scenic spot taferelen, maar het moet gezegd, de zandduinen zijn adembenemend mooi, zeker als je helemaal naar boven per buggy rijdt en daar ene prachtig uitzicht hebt over een eindeloze horizon met zandduinen. En die opgezette kameel in de verte maakt het helemaal af.