Op zoek naar de cultuur van de Arabieren en Bakthiari in Khuzestan

Het is opvallend koud als ik in Ahvaz, de hoofdstad van Khuzestan, land. Deze zuidwestelijke provincie van Iran staat bekend om z'n hitte, met temperaturen tot 50 graden in de zomermaanden. Vandaar dat ik er maar in de winter ben, gemiddeld een graadje of 20-25. Het is echter 2 graden als ik aankom, niemand die ik de komende dagen zal spreken heeft ooit zo’n koude periode meegemaakt. Het is een van de minst bezochte regio's van Iran, het ligt in een uithoek, het is er heet en er zijn weinig toeristische bezienswaardigheden. Het is vooral bekend om de olie- en gasindustrie, hier ooit op poten gezet door de Britten. En dit was het slagveld tijdens de oorlog met Irak. De meeste bommen van Sadam Hoessein vielen in het zuiden van Khuzestan. Klinkt allemaal niet aantrekkelijk, maar Khuzestan is ook een regio met een sterke Arabische cultuur, de winterverblijfplaats van de Bakhtiari nomaden en de Werelderfgoedmonumenten van Shush, Shustar en Choqa Zanbil. Hoogste tijd dus om dit Khuzestan eens te verkennen.

Het fotoverslag van deze reis vindt u op onze Flickr Pagina.

's Avonds loop ik door de straten in het centrum van Ahvaz. Ik loop over de groente en vismarkt, waar ik overal vriendelijk wordt aangesproken en de Arabische verkopers (allen getooid met de keffiyeh sjaal) me stuk voor stuk vragen  een foto van hen en hun vangst te maken. Ik slenter wat door de bazaar en rijdt langs de oevers van de Karun rivier.  Normaal komt men daar 's avonds flaneren, picknicken of eten in een van de restaurants. Vanwege de kou is het erg rustig nu. Al met al is Ahvaz niet echt een stad om lang te blijven.

’s Ochtends in alle vroegte op, onderweg naar de Shadegan lagoon. Dit is een beschermd natuurgebied, een uitgebreid stelsel aan waterwegen, kleine eilandjes en dorpjes. Hier wonen veel Arabieren, vergelijkbaar met de cultuur van de moeras Arabieren in het nabijgelegen Irak, beschreven in het beroemde boek van Wilfred Thesiger. Ooit ben ik daar op bezoek geweest, een verdwijnende cultuur, onder het regime van Sadam Hoessein. Ook hier in Iran is deze cultuur aan het verdwijnen. Er wonen nog wel veel Arabieren in Khuzestan, die een merkwaardige positie moeten hebben gehad tijdens de Irak – Iran oorlog, ingeklemd tussen twee culturen. De traditionele leefwijze is echter ook hier aan het verdwijnen. De Shadegan lagoon wordt bedreigd door moderne ontwikkelen en droogt steeds verder op. Veel inwoners zijn inmiddels weggetrokken. Ik stap op een bootje in een klein dorpje vlak bij Darkhovin. Er wonen vooral vissers. We varen door de lagune, veel watervogels, kleine kreekjes door het riet en overal visnetten waar we door heen moeten laveren. Heel bijzonder is het allemaal niet, m.n. voor vogelliefhebbers interessant. Er staan een kleine mozif in het dorp.

De mozif neemt een belangrijke positie in binnen de cultuur van de Arabieren.  Het is een gastenverblijf, gemaakt van riet met een karakteristieke ronde vorm. Gasten mogen hier minimaal drie dagen verblijven op kosten van de gastheer.  Ze werden veel gebruikt als soort van karavanserai voor reizigers. De mozifs zijn ook een soort gemeenschapshuizen, waar de oudsten van het dorp bijeenkwamen om belangrijke zaken te bespreken. De mozifs hebben geen deur, iedereen is welkom. Via een lage ingang kun je naar binnen, waardoor je altijd moet bukken en daarmee respect toont. Centraal staan de rituelen van het koffie en theeschenken in de mozif. Helaas zijn de meeste mozifs verdwenen.  Er zijn nu enkele mozifs die gebouwd zijn om ‘nieuwe’ gasten te ontvangen, nl. toeristen. Hierdoor gaat de cultuur niet geheel verloren en kunnen reizigers ervaren wat het is om in een mozif te slapen. Er is een zo’n plek in Bardiye, een eindje buiten Ahvaz. Er is een zo’n plek op het eiland Minoo, nabij Abadan. Daar ga ik nu heen. Het eiland Minoo valt qua schoonheid erg tegen. Ooit was het hier prachtig, vertelt de eigenaar van de mozifs. Een eiland vol dadelpalmen gelegen aan de oevers van de Shat-al Arab rivier. Het eiland is echter helemaal plat gebombardeerd in de oorlog. De mozifs zijn echter prachtig. We worden hartelijk ontvangen, ondergaan de koffie- en theeceremonie en krijgen heerlijke Arabische zoetigheden aangeboden. Een leuke en verrassende plek om te overnachten, helaas wel een eind van alles weg. Vooral leuk als je de reis in Abadan wilt beginnen of eindigen of op zoek bent naar een heel andere manier van overnachten.

De meeste reizigers die Khuzestan bezoeken, doen dat voor de Elamitische  en Aechemenidische monumenten bij Susa, Choga Zanbil en Shustar. Allemaal op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Wegens tijdsgebrek moet ik Susa (Shush) overslaan, maar de zonsondergang bij de imposante ziggurat van Choga  Zanbil is prachtig.  Het is een van de weinig overgebleven ziggurats, gebouwd in de 13e eeuw voor Christus. In het stadje Shushtar wemelt het van de monumenten, de meeste gerelateerd aan het beroemde irrigatiesysteem dat hier in de 5e eeuw voor Christus gebouwd werd en in de loop der eeuwen steeds verder uitgebreid en verfijnd. Het meest indrukwekkend is het hydraulische systeem, waarbij watermolens worden aangedreven om graan en rijst te malen.

Khuzestan is ook het winterverblijf van de Bakhtiari nomaden. Vorig jaar was ik op bezoek bij hen in hun zomerverblijf in de Koohrang bergen. Hartelijk als de Bakhtiari zijn, nodigden ze me uit om hen ook eens in de winter op te zoeken. Hier ben ik dan. Ze wonen in de groene heuvels tussen Lali en Majed-e Soleimani. Een verrassend mooi gebied, overal grillige rotspartijen, groene graslanden en op de achtergrond de besneeuwde pieken van het Zagris gebergte.. Anders dan in de zomermaanden, wonen ze nu niet in de karakteristieke tenten, maar in stenen huisjes in kleine dorpjes, Twintig jaar geleden, leefde iedereen nog in tenten, maar dat is verdwenen. Men is meer gesettled, de kinderen gaan hier naar school. In het voorjaar trekken een aantal families al naar de hooggelegen weiden bij Chelgerd, in de zomermaanden trekt bijna iedereen daar heen. Maar ook hier in hun huizen is het absoluut de moeite waard om de Bakhtiari te ontmoeten en meer over hun cultuur te leren.

Ik wordt rondgeleid door het hoofd van een van de Bakthiari clans, een rijke man met een grote huis in Lali. Dat stadje heeft een soort wildwest gevoel. Overal zie je Bakthiari mannen in hun karakteristieke wit-zwart gestreepte mantels rondlopen. We maken een tocht door de omgeving en bezoeken diverse families waar we overal hartelijk worden welkom geheten. We krijgen thee, kaas en yoghurt. De mannen tonen trots hun oude jachtgeweren, de vrouwen kleden zich om in hun feestkleding, waarmee op bruiloften gedanst wordt. En ’s avonds eten we overheerlijke Bakhtiari kebab, alleen dat al is de moeite waard om naar Lali af te reizen.