In de ochtendzon van de Wadi Rum staan de roestige rails van de oude Hejaz-spoorlijn stil, als littekens van een tijd die ooit in volle vaart voorbij denderde. Wat begon als een Ottomaanse droom van Damascus tot Mekka, is nu een pad van vergeten stations, verlaten locomotieven en verhalen die diep in het zand zijn geworteld. Ooit een van de meest legendarische verbindingsroutes in het Midden-Oosten, onsterfelijk gemaakt in de film Lawrence of Arabia, verkeert de spoorlijn nu in vervallen staat. Maar er zijn geruchten om deze verbinding weer tot leven te brengen.

Aan het begin van de 20e eeuw, in een periode van technologische vooruitgang én geopolitieke spanningen, ontstond een ambitieus project in het hart van het Ottomaanse Rijk: de Hejaz-spoorlijn. Deze spoorlijn, officieel geopend in 1908, moest een directe verbinding vormen tussen Damascus (in het huidige Syrië) en de heilige stad Mekka in het huidige Saoedi-Arabië – een afstand van meer dan 1.300 kilometer dwars door woestijn, bergen en onherbergzaam gebied.

Het voornaamste doel van de spoorlijn was religieus en politiek van aard. Voor miljoenen moslims betekende de jaarlijkse hadj naar Mekka een zware en gevaarlijke reis van weken of zelfs maanden. De Hejaz-lijn moest deze pelgrimstocht aanzienlijk verkorten en veiliger maken. Tegelijkertijd versterkte de spoorlijn de Ottomaanse controle over het Arabisch Schiereiland, waar de centrale macht steeds verder afbrokkelde.

De spoorlijn werd grotendeels gefinancierd door donaties van moslims over de hele wereld, wat het project ook een symbool van islamitische eenheid maakte. Technisch was het een huzarenstukje: honderden bruggen, tunnels en stations verrezen in recordtempo, vaak onder extreme omstandigheden.

Toch bleef het spoor niet lang in gebruik. De opkomst van de Arabische Opstand (1916–1918), mede geleid door T.E. Lawrence, maakte de spoorlijn tot een militair doelwit. Sabotages en bombardementen leidden tot het verval van het zuidelijke traject, en na de val van het Ottomaanse Rijk werd de spoorlijn nooit volledig hersteld.

Vandaag de dag liggen de rails er verlaten bij – stil, roestig, maar vol verhalen. De Hejaz-spoorlijn is geen werkende route meer, maar een monument van ambitie, geloof en strijd – en een fascinerende gids voor wie het verleden in het landschap wil lezen.

Amman – Het Begin van de Lijn

Het kleine treinstation van Amman is makkelijk over het hoofd te zien, maar binnen liggen schatten verborgen: Ottomaanse stoomlocomotieven, kaarten van de oorspronkelijke route en een museum dat de ambitie van het rijk laat zien. In de met rook doordrenkte lucht van het verleden, ruik je de connectie tussen Istanbul, Damascus en het Arabisch schiereiland.

Reistip: Bezoek het Hejaz Railway Museum aan het werkende station van Amman. Vraag een lokale gids naar de verhalen van de Arabische Revolutie en T.E. Lawrence – het spoor werd er letterlijk door gevormd.

Qatraneh & Ma’an – Spookstations in de Woestijn

Vertrek zuidwaarts per auto, parallel aan de oude spoorlijn. In Qatraneh vind je een vervallen station met zijn originele Ottomaanse inscripties nog zichtbaar. Verderop, in Ma’an, voel je de spanning van een plek die ooit het kruispunt was van pelgrims en soldaten. De sporen zijn roestig, de gebouwen stil – maar wie goed luistert, hoort het gefluit van treinen die allang niet meer rijden.

Culturele tip: Stop in lokale dorpen voor thee met bedoeïenenfamilies – zij bewaren mondelinge verhalen over de trein, de oorlog, en het leven aan de spoorlijn.

Tabuk – Het Mooiste Station dat je Nooit Bereikte

In het noorden van Saoedi-Arabië, aan de rand van de woestijn, ligt Tabuk: ooit een cruciaal knooppunt voor de pelgrims naar Mekka. Het station is prachtig gerestaureerd, compleet met oude wagons, Ottomaanse gebouwen en een klein museum. Dit is misschien wel het meest tastbare stuk Hejaz-erfgoed in Saoedi-Arabië.

Reistip: Bezoek het Tabuk Railway Station net voor zonsondergang – het warme licht maakt de stenen goudkleurig en de stilte bijna poëtisch.

Al-Ula & Hegra – Spoorlijn tussen Zand en Steen

Hoewel niet direct aan de Hejaz-lijn gelegen, ligt Al-‘Ula slechts een reisdag van Tabuk en is het doordrenkt van dezelfde geschiedenis. De Ottomaanse aanwezigheid in het gebied was intens, en ook hier dienden stukken spoorlijn en stations als militaire en religieuze schakels. In Hegra vind je zelfs een verlaten treinwagon die ooit pelgrims naar Mekka vervoerde – nu omringd door grafmonumenten van de Nabateeërs.

Culturele tip: Combineer een bezoek aan Hegra met een begeleide tour die focust op de Ottomaanse architectuur en infrastructuur. Veel gidsen zijn zelf afstammelingen van spoorarbeiders.