Karakalpakstan

Karakalpakstan? Nog nooit van gehoord? Dat kan kloppen, er zullen weinig mensen zijn die ooit van Karakalpakstan of Karakalpakië gehoord hebben. Maar steeds meer avonturiers weten deze autonome regio in het westen van Oezbekistan te vinden. Het land is ongeveer 4 x zo groot als Nederland, maar heeft slechts 2 miljoen inwoners, waarvan de meesten in de hoofdstad Nukus wonen.
Het land beslaat grotendeels de historische regio Chorasmie, ooit een onderdeel van het Perzische Rijk en bezocht door o.a. Alexander de Grote.

De Karakalpakken (letterlijk zwarthoeden) zijn oorspronkelijk nomaden en leefden m.n. van de visserij van het Aralmeer en de Amoe Darya.

Bekijk hier de foto's van onze reis door Karakalpakstan.

De hoofdstad van Karakalpakstan is Nukus. Ooit was dit treurige uithoek in de woestijn, waar de woestijnwind altijd door de brede straten vol sovjetflats waaide. Veel inwoners waren ziek als gevolg van de milieuramp bij het Aralmeer.

Inmiddels is er veel veranderd en is Nukus een aangename stad om te bezoeken, het centrum is goed te belopen, in veel straten heb je meer het idee dat je in een dorp bent dan een grote stad. Er zijn  diverse leuke cafe's en restaurants en er is ook het nodige te bezoeken, met als hoogtepunt het Savitsky museum, het beste museum in Centraal-Azie. 

Maar bezoek zeker ook de levendige bazaar, het Karakalpak museum, ga op zoek naar oude sovjetmozaieken en flaneer 's avonds langs de Amoe Darya.

Een van de beste, maar ook een van de meest merkwaardige musea ter wereld is het Savitsky museum in Nukus. Ver weg van alles, verborgen in de deolate woestenij van Karakalpakstan ligt een museum met een van de beste collecties avantgardistische kunst en zeker het beste museum met sovjet avantgardistische kunst.

Het museum is opgericht door Igor Savitsky, een gepassioneerd kunstverzamelaar, etnograaf en kunstenaar, die hier, ver weg van de sovjet autoriteiten in Moskou en St. Petersburg, een collectie van avantgardische kunstenaars uit de Sovjet-Unie verzamelde. Daarnaast heeft jij een uitgebreide etnografische collectie van de inwoners uit Karakalpakstan verzameld en wist hij de cultuur van Karakalpakstan weer te mengen met de avantgardistische kunst.

Zijn verzameling van unieke werken is te bewonderen in het volledig gerenoveerde museum in Nukus, onder de noemer 'Avantgarde in de Woestijn'. 

Een van de bekendste culturele hoogtepunten van Karakalpakstan is de necropolis van Mizdakhan. Iets buiten Nukus vind je deze enorme begraafplaats, waar de eerste mausolea in de 9e eeuw gebouwd werden. Nog steeds is de begraafplaats in gebruik. Het is indrukwekkend gezicht om al deze mausolea en graven te zien. 

De enorme impakt van de natuurramp die hier heeft plaatsgevonden, is het meest zichtbaar in de voormalige havenstad Moynak.  In de jaren '70 en '80 was dit een levendige stad waar de inwoners leefden van de visserij. Er was een grote haven en diverse visverwerkingsfabrieken. Zelfs een luchthaven met meerdere vluchten per dag. Door de opdroging van het Aralmeer, is Moynak in verval geraakt en liggen de laatste schepen weg te roesten in de woestijn, in wat ooit de haven was. Inmiddels is er een museum, zijn er enkele guesthouses en probeert men weer nieuw leven in Moynak te blazen met het opkomende toerisme, van avonturiers die vanaf hier het Ustyurt plateau gaan verkennen en op zoek naar de laatste resten van het Aralmeer.

Een van de redenen om Karakalpakstan te bezoeken is om een tocht door de woestijn te maken, over de bodem van van ooit het Aralmeer was en over het imposante Ustyurt plateau.

Het Aralmeer, dat vroeger één van de grootste binnenmeren ter wereld was, ligt in Centraal-Azië op de grens van Kazachstan en Oezbekistan. Het meer is de afgelopen decennia drastisch gekrompen door grootschalige irrigatieprojecten, en dat heeft een uniek en intrigerend landschap opgeleverd. Tegenwoordig zijn de uitgestrekte woestijnachtige vlaktes en de scheepswrakken die in het zand achterbleven een opvallende trekpleister geworden.

In het Oezbeekse stadje Moynak kun je bijvoorbeeld schepen bekijken die ooit op het meer voeren, nu roestend en verlaten op de droge bodem. Verder biedt het gebied rondom het meer bijzondere geologische formaties, zoutvlaktes en stille vergezichten die bezoekers het gevoel geven dat ze in een andere wereld zijn beland.

De tocht die wij maakten (en die we ook aanbieden aan onze klanten), ging van Nukus naar Moynak, verder over de bodem van het Aralmeer, naar het Ustyurt Plateau tot je eindelijk bij de oever van wat over is van het Aralmeer aankomt. Hier slaap je in een yurtkamp en kun je dobberen in het zoute water van het Aralmeer. De volgende tocht ga je via een andere route terug, waarbij je verlaten Kazachse dorpen, indrukwekkende canyons, oude karavanserai's en het schitterende Sudochye meer bezoekt.

Het Ustyurtplateau is een uitgestrekt, desolaat gebied dat zich uitstrekt over Kazachstan, Oezbekistan en Turkmenistan, en grenst aan het zuidelijke deel van het Aralmeer. Dit plateau staat bekend om zijn indrukwekkende kliffen en woestijnachtige vlaktes, die een bijna buitenaardse uitstraling hebben. De landschappen zijn ruig en verlaten, met diepe kloven, kalkstenen rotsformaties en bijzondere zoutvlaktes. Veel bezoekers worden aangetrokken door het dramatische reliëf van de kliffen die loodrecht lijken op te rijzen uit het landschap, een uitzicht dat het resultaat is van miljoenen jaren aan erosie. De verlatenheid en de eindeloze vergezichten maken het Ustyurtplateau tot een bijzondere bestemming voor avonturiers en natuurliefhebbers die op zoek zijn naar ongerepte en mysterieuze landschappen.

Naast de spectaculaire natuur biedt het Ustyurtplateau een glimp van een fascinerende, maar weinig bekende geschiedenis. De resten van oude karavaanroutes en ruïnes van historische nederzettingen getuigen van de handelswegen die ooit door deze regio liepen. In de uitgestrekte leegte zijn ook wilde dieren te vinden, waaronder gazellen, wolven en verschillende vogelsoorten die zich hebben aangepast aan de harde, droge omgeving. Ondanks de barre omstandigheden is het plateau de moeite waard voor wie de afgelegen pracht en het gevoel van tijdloze rust wil ervaren. 

Vanuit Moynak rijdt je in enkele uren, deels over de bodem van wat ooit het Aralmeer was, naar het Ustyurtplateau. Onderweg zie je diverse oliepompen, die hier olie uit de grond pompen. Na enkele uren doemt een grote muur op en rijdt je omhoog het Ustyurt Plateau op. Van bovenaf zie je prachtige canyons en de enorme uitgestrektheid van het doorggevallen Aralmeer.

Onderweg passeer je enkele Karakalpakse grafstenen, tot je einde middag aankomt bij de oevers van het Aralmeer. Hier staan enkele yurtkampen waar overnacht kan worden. En liefhebbers kunnen het Aralmeer is, waarvan het water inmiddels zo zout is, dat je kunt drijven op het water.

Onderweg van het Aralmeer terug naar Nukus bezoeken we als eerste een oude karavanserai, waarvan er vroeger velen te vinden waren op het Ustyurt Plateau.

Vervolgens stoppen we in een van de meest desolate dorpen ter wereld, Kubla Ustyurt. In de jaren '60 woonden er veel Kazachse vissers bij het Sudochi meer. Ook dit meer droogde langzaam op en een aantal vissers kreeg een baan bij een gascompressie station, midden in de woestijn. Hiervandaan wordt Oezbeeks gas doorgepompt naar Kazachstan en Rusland. De Kazachse vissers vestigden zich hier in de jaren '70 en '80- en hun nazaten wonen hier nog steeds in een klein dorp met 3 straten. De oude luchthaven is de school geworden en de landingsbaan leidt naar nergens.

Volgende stop is het Sudochy meer, althans wat er van over is. Een van de mooiste plekken om te bezoeken, opeens water, groen en veel vogels. En de overblijfselen van een dorp ooit aan het water en een vervallen visfabriek.

De forten van Karakalpakstan behoren tot de meest fascinerende verborgen schatten van Karakalpakstan. Verspreid over de uitgestrekte woestijn liggen tientallen mysterieuze ruïnes, bekend als de “Ellikqal’a” of vijftig forten, die ooit het hart vormden van het machtige Khorezm-rijk. Hier wandel je tussen eeuwenoude muren van leemsteen, terwijl je uitkijkt over een landschap dat nauwelijks veranderd lijkt sinds de oudheid. Forten als Ayaz Kala en Toprak Kala ademen nog altijd de sfeer van legenden, karavanen en woestijnrijken. 

De forten zijn goed te bezoeken onderweg van Nukus naar Khiva (of vice versa)